Tyran czy święty?

Odziedziczywszy ogromne prerogatywy carów, nie nadużywał ich, a przeciwnie – pracował nad rozwojem dobrobytu swoich poddanych i poszerzaniem strefy wolności. Zmniejszył najbardziej dokuczliwe formy ucisku w Polsce, dokładał starań, aby doprowadzić do pokoju światowego. Był jednym z inicjatorów konferencji w Hadze. Jak pisze Sobczak: „Mikołaj II był wprawdzie człowiekiem ogromnej pracowitości i uczciwości osobistej, żarliwych przekonań religijnych, wykwintnych manier i ogromnego wdzięku, ale utrzymanie samowładztwa traktował jako swoją najświętszą powinność. Uważał się jakby za depozytora i kuratora zarazem dziedzictwa przodków, które zobowiązany był w swoim przekonaniu przekazać następcy w stanie możliwie nienaruszonym”. Będąc człowiekiem kompromisu, wybierał częściej ustępstwa niż brutalną siłę. Tak było po rewolucji 1905 r., która pchnęła Rosję na drogę konstytucyjną, a jej obywatele otrzymali prawa obywatelskie nienotowane wcześniej i później. Mimo inteligencji pozostawał