Dziedzictwo Berka Joselewicza.

Bertold Merwin, czyli Baruch Menkes, legionista wyznania mojżeszowego, żołnierz II Brygady, wspomina w pamiętniku o bojach Legionów w Karpatach. Pośród wielu ciekawych opisów znajdujemy i taki, który mówi o uroczystej mszy świętej z okazji 3 Maja. Pisze w nim Merwin o Kochanowskim i Mickiewiczu. Wzrusza się, gdy ksiądz Antosz cytuje wieszczów, wspomina chwile polskiej chwały, myśli o krakowskim dzwonie Zygmuncie i dodaje: „Dzwoń na wielką godzinę swobody, / my wolni do wolnych wyciągniemy ręce. / Podniosą się nasze sztandary / przepadną satrapy i cary, / wieko się trumny odkryje. / Odżyje Polska, odżyje!”. A potem wraz z innymi śpiewa „Boże coś Polskę”. Czyni to samo, co czynili Żydzi w XIX wieku – idzie tropem Berka Joselewicza czy rabinów, którzy płomiennymi patriotycznymi mowami zachęcali młodzież żydowską do udziału w powstaniu styczniowym. Minęło lat pięćdziesiąt i gdy polskie Legiony ruszały w 1914 r. do boju o wolną Polskę, to w szeregach stanęli także